Walburgiskerk

Wanneer de Walburgiskerk precies is gebouwd is onbekend. Waarschijnlijk stond hij er al rond 1100 en er wordt vermoed dat onder de vloer nog resten liggen van zijn voorloper, die bij de Vikingaanval van 882 zou zijn vernield. Hiervoor is archeologisch bewijs gevonden op het ’s Gravenhof.

Brand

De huidige kerk is in de loop van de tijd diverse keren verbouwd en uitgebreid. De eerste grote verbouwing was rond 1300. Dat is goed te zien aan de architectuur van de toren, waarvan de onderste drie verdiepingen uit die tijd stammen. De bovenkant van de toren is meermalen afgebrand, onder andere twee keer door blikseminslag: in 1446 en in 1948. Opschriften bij de toren herinneren daar nog aan.

Toren

De huidige toren heeft een hoogte  van 76 meter, maar was tot 1600 zelfs 117 meter hoog, hoger dan de Dom van Utrecht. De prominente toren bepaalt in belangrijke mate het stadsbeeld van Zutphen en is regelmatig te beklimmen. Het fantastische uitzicht loont de moeite.

Aan de noordkant, de kant van het oude stadhuis, vinden we getallen op de muren. Het zijn grafnummers, afgewisseld met steenhouwers- of metselaarsmerken. Vooraanstaande mensen werden begraven in de kerk. Zo bevindt zich in de kerk nog altijd de grafzerk van Baudartius, die betrokken was bij de totstandkoming van de Statenbijbel. Maar ook de grafsteen van graaf Otto I, die Zutphen aan het eind van de twaalfde eeuw haar stadsrechten gaf, en het grafmonument van Everhard van Heeckeren. Minder gefortuneerden werden echter begraven rondom de kerk. Men herkende de graven aan de nummering. Vandaar dat de kerk ook gelegen is aan het ‘Kerkhof’. Aan de zuidkant van de kerk werden de allerarmsten naam- en nummerloos begraven.

Walburga

Aan de kant van het ’s Gravenhof is een modern beeld van Walburgis te zien, de patroonheilige van deze kerk. Walburgis is herkenbaar door de attributen die ze draagt. Ze wordt afgebeeld met voorwerpen die duiden op haar levensloop: het kroontje wijst bijvoorbeeld op haar koninklijke afkomst, het boek met de kloosterregels op haar leven als kloosteroverste en het kruikje op het boek verwijst naar de Walburgisolie, een ‘olie’ die, volgens de overlevering, zieken geneest.  

Maria in de Hervormde Gemeente

Aan de noordzijde van de kerk is het Mariaportaal uit de vijftiende eeuw te vinden. Aan de zijkanten zijn twee banken ingemetseld en in het midden staat een zuil met daarop een engel afgebeeld. Op zijn schouder staat een beeld van Maria met kind. Dit katholieke beeld in de protestantse kerk heeft veel teweeg gebracht. De landelijke pers besteedde er aandacht aan en zelfs in de Tweede Kamer werden hierover vragen gesteld aan de minister.

Het beeld is in 1889 aangetroffen bij restauratiewerkzaamheden. Op dat moment werd het Mariaportaal gebruikt als bergplaats voor lijkwagens. Nadat het zwaar beschadigde beeld was gerestaureerd, werd het in 1892 teruggeplaatst in het portaal. Ondanks het protest van de kerkenraad van de Hervormde Gemeente bleef het toch.

Het Mariaportaal diende in de middeleeuwen vaak als een gerechtsplaats. Een juridische functie voor een kerkportaal was niet ongebruikelijk en de rijke versieringen wijzen erop dat ook in dit Mariaportaal recht werd gesproken. Er zijn beelden te zien van het Laatste Oordeel en de Salomofiguur.

Het grote voordeel van zo’n rechtsplek in het portaal was dat de zaak kon doorgaan, ook al lieten de weersomstandigheden dat niet toe. Een ander groot voordeel was de centrale plek. Bovendien was er genoeg ruimte voor publiek.